Ik schreef dat discipline te maken heeft met uitgestelde beloning. Dat mag zo zijn, maar er zit ook een andere kant aan. Discipline heeft ook te maken met, en voelt zo lekker door, de illusie dat je controle hebt over je leven.

Ik heb de afgelopen maanden wat gedoe gehad met iemand uit mijn directe, fysieke, omgeving. Ik zie hoe verkrampt (in mijn ogen dan, hè) deze persoon met situaties omgaat, hoe moeilijk hij het vindt dat niet alles op zijn manier gaat, hoe moeilijk hij het vindt erop te vertrouwen dat het wel goed komt. Ik heb meermalen de neiging gevoeld om de aansporing die in, eh, de spiritueel-digitale wereld de laatste tijd rondwaart, naar hem door te sturen: “Relax, nothing is under control.”

Maar zoals nog altijd ‘wat je zegt, dat ben je zelluf’ geldt, zo geldt ook dat wat je een ander toewenst, je eigenlijk jezelf toewenst. Hoe goed ben ik er zelf eigenlijk in, om de controle los te laten? Of beter: hoe goed doorzie ik zelf eigenlijk dat ik die controle helemaal niet heb, dat het leven zichzelf leeft, hoe ik mij ook in allerlei bochten wring om het een bepaalde kant op te dwingen, hoeveel spanning ik daarbij ook in mijn lijf opbouw?

Een van mijn favoriete jan-van-delden-metaforen is die van de haai en de loodsvisjes. Die haai die zwemt gewoon lekker de kant op die hij gaat. Eromheen zwemmen allemaal kleine visjes, die beweren dat zij de haai sturen, zijn koers bepalen. Soms lijkt het alsof de haai precies doet wat de visjes zeggen – ik zou willen beweren dat dat vooral in tijden van geslaagde discipline zo is. Ik wil niet snoepen, ik wil doordeweeks geen alcohol drinken, ik wil sporten; en zie: ik snoep niet, ik drink doordeweeks geen alcohol en ik sport. Heb ik voor gezorgd! Maar de volgende dag snoep ik wél, en neem ik toch ook een glas wijn, of twee, of drie, al is het pas donderdag. Maar dat was niet wat ik wilde, toch? Wie heeft er dan voor gezorgd dat ik toch overstag ging? Ook ik?

Tuurlijk, ik heb mezelf ogenschijnlijk vrij aardig in de hand. Ik ga (voor zover ik weet) niet zwalkend over straat en ik heb, ondanks snoepbuien, een gezond gewicht. Dat is echter geen verdienste van mij, maar eerder een kwestie van mazzel. Alleen al de mazzel dat ik van sporten houd. Sport is niet alleen oorzaak van, maar ook een belangrijke motivatie voor gezondheid. Elke kilo extra moet je met je meeslepen, tenslotte. Maar ook het vermogen om geluksmomenten uit te stellen, om niet voor de korte-termijnbevrediging te gaan, maar door de eventuele pijn en onvrede van het moment heen te gaan voor een latere, ongewisse beloning, ook voor die mentale kracht hoef je jezelf niet op de borst te slaan. De een heeft er misschien wat meer van dan de ander, en op het ene moment heb je er meer van tot je beschikking dan op het andere. Ik kan er alleen maar met verbazing naar kijken, hoe ik de ene dag heel gedisciplineerd bezig ben, tevreden over mezelf ben, en de volgende dag de discipline volledig kwijt lijk te zijn, en mezelf daar vervolgens voor op m’n kop geef.

Relax jac, nothing is under control.